چشم حقیقت بینِ پروین | به بهانه زادروز بانوی شعر ایران

به گزارش شهرآرانیوز،  پروین اعتصامی با نام اصلی رخشنده در ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ هجری شمسی و در دوره قاجاریه در تبریز متولد شد؛ پدرش یوسف اعتصامی، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی و مادرش اختر اعتصامی، از شاعران همان دوره بود؛ پروین ۶ ساله بود که با خانواده‌اش از تبریز به تهران مهاجرت کرد و به همین دلیل از همان سن کم با مشروطه‌خواهان و چهره‌های فرهنگی آشنا شد و ادبیات را در کنار پدر و از استادانی چون دهخدا و ملک الشعرای بهار فرا گرفت.

پایان‌نامه تحصیلی خود را از مدرسه آمریکایی تهران دریافت و همانجا شروع به تدریس کرد؛ در ادامه پروین با پسرعموی خود ازدواج کرد اما این وصلت، بیش از دو و نیم ماه دوام نداشت و پس از جدایی از همسر، مدتی کتابدار کتابخانه دانشسرای عالی بود.

دیوان اشعار پروین اعتصامی در سال ۱۳۱۴، پس از ازدواج و جدایی او از همسرش منتشر شد؛ این نخستین مجموعه اشعار او بود که تا پیش از ۳۰ سالگی سروده بود و شامل بیش از صد و پنجاه قصیده، قطعه، غزل و مثنوی بود؛ پروین اعتصامی بیشتر به خاطر استفاده از سبک مناظره در سروده‌های خود معروف شد؛ قبل از اینکه شعرهای او به شکل کتاب چاپ شود، در مجله بهار و منتخبات آثار هشترودی و امثال حکم دهخدا چاپ می‌شدند.

پس از انتشار دیوان، استقبال فراوانی از اشعار او صورت گرفت، ویژگی اصلی اشعار پروین اعتصامی این است که بیشتر نگاه انتقادی به مضامین اجتماعی دارد؛ همچنین در بسیاری از اشعارش مناظره بین اشیا، گیاهان و حیوانات وجود دارد.

موضوع اصلی شعرهای وی، غنیمت شمردن فرصت‌ها، نصحیت‌های اخلاقی، انتقاد از ظالمان و فانی بودن دنیا است که در بیان مقاصد خود از شخصیت پردازی، تخیل و تمثیل استفاده کرده است؛ پروین اعتصامی، نکات اخلاقی مهمی مانند نکوهش اخلاق ناپسند و تشویق به نیکی و احسان و… را به گوش مردم جامعه رسانده و نوعی تربیت غیرمستقیم را در پیش‌گرفته است.

دیوان پروین اعتصامی ترکیبی از دو شیوه خراسانی مختص استاد ناصر خسرو قبادیانی و دیگری شیوه شاعران عراق و فارسی، مخصوصاً سعدی شیرازی است.

در تاریخ ادبیات فارسی، پروین اعتصامی تنها بانوی شاعری معرفی می‌شود که زیباترین اشعار سیاسی انتقادی را با نگرشی زنانه و با اتکا به اخلاق و خرد نوشته است البته که پروین را استاد سبک مناظره در شعر فارسی نیز به حساب می‌آورند.

پروین اعتصامی سرانجام پانزدهم فروردین ۱۳۲۰ شمسی به علت ابتلاء به بیماری حصبه (بیماری کلیوی) درگذشت و در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد؛ همچنین این بیت که خودش سروه، روی سنگ مزار او نوشته شد:

اینکه خاک سیهش بالین است / اختر چرخ ادب پروین است

گر چه جز تلخی ز ایام ندید هر چه خواهی سخنش شیرین است

صاحب آنهمه گفتار امروز سائل فاتحه و یاسین است

دوستان به که ز وی یاد کنند دل بی دوست دلی غمگین است

خاک در دیده بسی جان فرساست سنگ بر سینه بسی سنگین است

بیند این بستر و عبرت گیرد هر که را چشم حقیقت بین است

هر که باشی و ز هر جا برسی آخرین منزل هستی این است

آدمی هر چه توانگر باشد چون بدین نقطه رسید مسکین است

اندر آنجا که قضا حمله کند چاره تسلیم و ادب تمکین است

زادن و کشتن و پنهان کردن دهر را رسم و ره دیرین است

خرم آن‌کس که در این محنت گاه خاطری را سبب تسکین است

منبع: ایمنا

در ادامه حتما بخوانید مسیر رسیدن به شعر ناب، زیستن آن است | گفت‌وگو با ایمان کرخی شاعر، ترانه سرا، مجسمه ساز و گوینده رادیو